ที่มาและความสำคัญของ “สังฆภัณฑ์”
“สังฆภัณฑ์” เป็นเครื่องใช้สำหรับพระภิกษุสงฆ์ มีความสำคัญต่อการประพฤติปฏิบัติตามพระธรรมวินัย และเป็นส่วนหนึ่งในการแสดงออกซึ่งถึงความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนาของประชาชน ซึ่งในบทความนี้จะกล่าวถึงที่มาและความสำคัญของ “สังฆภัณฑ์” ที่มีต่อพระพุทธศาสนาและสังคมไทย เพื่อให้เข้าใจถึงบทบาทและคุณค่าของ “สังฆภัณฑ์” อันเป็นเอกลักษณ์สำคัญของพุทธศาสนา
ที่มาของ “สังฆภัณฑ์”
“สังฆภัณฑ์” คือเครื่องใช้สำหรับพระสงฆ์ เช่น จีวร บาตร กระโถน เป็นต้น “สังฆภัณฑ์” นั้นมีที่มายาวนานตั้งแต่สมัยพุทธกาล มาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้พุทธบริษัท 4 หมู่ ประกอบด้วย ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก และอุบาสิกา ทำการถวายปัจจัยแด่พระภิกษุสงฆ์ ได้แก่ จีวร บาตร คิลานเภสัช ยารักษาโรค เครื่องใช้ในการประกอบพิธีกรรม เช่น ไตร เชิงเทียน ธูป เป็นต้น ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของ “สังฆภัณฑ์” ในพระพุทธศาสนา
ในสมัยต่อมา ได้มีการสืบทอดการถวาย “สังฆภัณฑ์” ให้ทางวัดอย่างต่อเนื่อง เช่น ในสมัยราชวงศ์ถังของจีน จีวรที่ถวายพระเรียกว่า “เสมา” และในสมัยลังกา เรียกว่า “จีวร” เป็นต้น ถือเป็นการสืบสานการถวายสังฆทานต่อเนื่องยาวนาน
จนกระทั่งในปัจจุบัน ประชาชนมักถวาย “สังฆภัณฑ์” เช่น จีวร ไตร กระโถน ให้แก่วัด ในวันสำคัญต่างๆ ทางพุทธศาสนา เป็นการสืบทอดธรรมเนียมที่เป็นมาแต่อดีต จนกลายเป็นขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงามสืบไป
ดังนั้น ที่มาของ “สังฆภัณฑ์” จึงมาจากการสืบทอดการถวายสังฆทานอย่างยาวนาน ตั้งแต่สมัยพุทธกาลจนถึงปัจจุบัน สะท้อนให้เห็นถึงความเลื่อมใสศรัทธาของพุทธศาสนิกชนที่สืบต่อกันมา
ความสำคัญของ “สังฆภัณฑ์”
ปัจจุบันประชาชนมักนิยมถวาย “สังฆภัณฑ์” ให้ทางวัดในวันสำคัญทางศาสนา เพื่อให้พระสงฆ์ได้ใช้สอยและเป็นการสืบทอดขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงาม ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของ “สังฆภัณฑ์” ที่มีมาแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เนื่องด้วยมีความสำคัญดังนี้
1. เป็นการธำรงรักษาพระพุทธศาสนาและขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงาม “สังฆภัณฑ์” เป็นสัญลักษณ์หนึ่งของพระพุทธศาสนา การมอบ “สังฆภัณฑ์” ให้แก่วัดจึงเป็นส่วนหนึ่งในการธำรงรักษาพระพุทธศาสนาให้คงอยู่สืบไป นอกจากนี้ยังเป็นการสืบทอดขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงามที่สั่งสมมานานตั้งแต่สมัยอดีตอีกด้วย
2. แสดงถึงศรัทธาและความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาของประชาชน การถวาย “สังฆภัณฑ์” ให้ทางวัดและพระสงฆ์ แสดงถึงความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา และเป็นการสนับสนุนให้พระสงฆ์ได้มีสิ่งของเครื่องใช้ที่จำเป็นต่อการประพฤติปฏิบัติ แสดงถึงความเข้มแข็งของพุทธศาสนิกชนในการร่วมกันอุปถัมภ์บำรุงพระพุทธศาสนา
ดังนั้น จะเห็นได้ว่า “สังฆภัณฑ์” จึงเป็นเครื่องใช้สำหรับพระภิกษุสงฆ์ มีความสำคัญยิ่งต่อการประพฤติปฏิบัติและการดำรงชีวิตของพระภิกษุ และมีส่วนสำคัญต่อการธำรงรักษาพระพุทธศาสนา รวมถึงแสดงถึงศรัทธาและความเลื่อมใสของประชาชนที่มีต่อพระพุทธศาสนาเป็นอย่างมาก จึงกล่าวได้ว่า “สังฆภัณฑ์” คือสิ่งที่สะท้อนถึงพัฒนาการและความมั่นคงของพระพุทธศาสนา ตลอดจนเป็นเอกลักษณ์สำคัญในสังคมไทยมาช้านาน