มารู้จักกับ “สังฆภัณฑ์”
“สังฆภัณฑ์” คือ อุปกรณ์และเครื่องใช้ต่างๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับพระสงฆ์และการประกอบศาสนกิจ ซึ่งเป็นสิ่งจําเป็นสําหรับการบําเพ็ญกิจของสงฆ์ ไม่ว่าจะเป็นการสวดมนต์ ทําวัตร ทําสังฆกรรมต่างๆ รวมถึงการเผยแผ่หลักธรรมคําสอนของพระพุทธองค์ ในพุทธศาสนา “สังฆภัณฑ์” ถือว่าเป็นของสําคัญอันหนึ่งที่ชาวพุทธพึงมอบให้แก่พระภิกษุสงฆ์อย่างสม่ําเสมอ
ความหมายและความสําคัญของ “สังฆภัณฑ์”
คําว่า “สังฆภัณฑ์” ตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน หมายถึง "เครื่องอุปโภคบริโภคของสงฆ์" ประกอบด้วย 2 คํา คือ “สังฆะ” หมายถึง หมู่คณะ และ “ภัณฑ์” หมายถึง ทรัพย์สิน ดังนั้น สังฆภัณฑ์จึงหมายถึง สิ่งของทรัพย์สินที่ใช้ในกิจการงานของพระสงฆ์ทั้งหลาย
ประเภทของ “สังฆภัณฑ์”
1. “สังฆภัณฑ์”
สําหรับใช้ในการบริโภค เป็น “สังฆภัณฑ์” ที่จําเป็นต่อการดํารงชีวิตประจําวันของพระภิกษุ ประกอบด้วย
1.1 บาตร บาตร เป็นภาชนะสําหรับรับประทานอาหารของพระภิกษุ ทําด้วยโลหะหรือวัสดุอื่นๆ เช่น ไม้ กระเบื้อง เซรามิก ฯลฯ มักทําเป็นทรงกลมโค้งคล้ายถ้วย มีฝาปิด บางแบบมีด้ามจับ ภายในบุผ้าสีขาวหรือสีอ่อน
1.2 จีวร จีวร เป็นเครื่องนุ่งห่มของพระภิกษุ ทําด้วยผ้าสีกรมท่าเป็นส่วนใหญ่ ประกอบด้วย ผ้าห่ม ผ้านุ่ง จีวรหลายชิ้นตามพระวินัย บางครั้งอาจมีเสื่อชั้นในรองกายอีกชั้นหนึ่ง
1.3 เสนาสนะ เสนาสนะ เป็นที่อยู่อาศัยของพระภิกษุ ประกอบด้วย กุฏิที่พัก ที่นอน เตียง ตู้เก็บของ โต๊ะ เก้าอี้ มุ้ง ผ้าปูที่นอน ฯลฯ
2. “สังฆภัณฑ์”
สําหรับใช้ประกอบศาสนพิธีและการปกครอง เป็น “สังฆภัณฑ์” ที่ช่วยอํานวยความสะดวกในการปฏิบัติศาสนกิจและการบริหารจัดการกิจการของคณะสงฆ์ ดังนี้
- ทําให้การประกอบพิธีทางศาสนา เช่น การสวดมนต์ ทําวัตรเช้า-เย็น เป็นไปอย่างเรียบร้อยสมบูรณ์
- ช่วยอํานวยความสะดวกในการแสดงธรรม การบรรยายหลักคําสอน
- ความเป็นระเบียบเรียบร้อย ส่งเสริมบรรยากาศที่เอื้อต่อการปฏิบัติศาสนกิจ
- ช่วยสื่อสารอํานาจและสถานะของแต่ละตําแหน่งหน้าที่ เช่น เจ้าอาวาส รองเจ้าอาวาส
ดังนั้น “สังฆภัณฑ์” ประเภทนี้จึงมีความสําคัญต่อการบริหารจัดการและอํานวยความสะดวกในทางศาสนาเป็นอย่างมาก ซึ่ง “สังฆภัณฑ์” สําหรับใช้ประกอบศาสนพิธีและการปกครอง ได้แก่
2.1 โต๊ะหมู่บูชา สําหรับประดิษฐานพระพุทธรูปและเครื่องสักการะบูชา
2.2 ธรรมาสน์ เป็นอาสนะสําหรับแสดงธรรม
2.3 กระดิ่ง ฆ้อง ใช้ประกอบพิธีเวียนเทียน แห่เทียนพรรษา
2.4 ไม้สานบาตร ใช้สําหรับตั้งบาตรรับบิณฑบาตในวันพระ
ดังนั้นจะเห็นได้ว่า “สังฆภัณฑ์” จึงมีความสําคัญและจําเป็นอย่างยิ่งต่อการดําเนินกิจของคณะสงฆ์ในทุกด้าน ในทุกกิจการทั้งเล็กและใหญ่ ตั้งแต่การบริโภค การทําวัตรปฏิบัติ การเผยแผ่ศาสนา การประกอบพิธีกรรม และการบริหารกิจการคณะสงฆ์ ทั้งนี้ ชาวพุทธจึงถือเป็นกุศลอย่างยิ่ง หากสามารถถวายสังฆภัณฑ์แด่พระสงฆ์สามเณรและวัดต่างๆ ได้อย่างสม่ําเสมอ ชาวพุทธทั้งหลายจึงควรให้ความสําคัญและมีส่วนร่วมในการจัดหา บํารุงรักษา และถวายสังฆภัณฑ์ เพื่อประโยชน์ต่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนาสืบต่อไป